گزارش سال 2020 بانک جهانی در باره «انجام کسب وکار»، که پنجشنبه 24 اکتبر منتشر شد، ایران را از لحاظ شرایط مورد نیاز برای فعالیت اقتصادی در میان 190 کشور جهان در رده صد و بیست و هفتم قرار میدهد که یک رتبه نسبت به سال گذشته بهبود یافته است. در این گزارش نیوزیلند، سنگاپور، هنگ کنگ، دانمارک و کره جنوبی، با توجه به برخوردار بودن آنها از مساعد ترین شرایط برای انجام فعالیت های اقتصادی، ردیف های اول تا پنجم را به خود اختصاص داده اند. در عوض کشور های سومالی، اریتره، ونزوئلا، یمن و لیبی در ردیف های آخر فهرست بانک جهانی جای گرفته اند.
https://openknowledge.worldbank.org/bitstream/handle/10986/32436/9781464814402.pdf
ویژگی های فضای کسب و کار
فضای کسب و کار ومولفه های آن یکی از مهم ترین عوامل زاینده شکاف میان دنیای پیشرفته و مرفه از یکسو و دنیای واپس مانده و فلاکت زده از سوی دیگر است. سرمایه گذاران و مبتکران و خلاقان و بازرگانان و بانکداران به فضای مساعد و امن برای فعالیت نیاز دارند و از بی قانونی و هرج و مرج و فساد میگریزند. آرزوی آنها رفتن به سوی کشور هایی است که از لحاظ «انجام کسب وکار» بهترین شرایط را عرضه میدارند. کره جنوبی محروم از منابع زیر زمینی تنها با ایجاد فضای کسب و کار مساعد به ثروت و قدرت دست یافته، حال آنکه ونزوئلا، به رغم برخورداری از مهم ترین منابع نفتی جهان، بیش از بیش در فقر فرو میرود و مردمانش چاره ای جز فرار به سرزمین های دیگر ندارند. جای تعجب نیست اگر در همین گزارش بانک جهانی می بینیم که از لحاظ فضای کسب و کار کره جنوبی در رده پنجم قرار گرفته، حال آنکه ونزوئلا به رتبه 188 در بین 190 کشور مورد بررسی سقوط کرده است.
فضای کسب و کار در بر گیرنده مجموعه مولفه هایی است که بر فعالیت بنگاه های اقتصادی تاثیر میگذارند، ولی در حیطه اختیار و اراده مدیران این بنگاه ها نیستند. فرض کنیم که مدیر یک بنگاه تولیدی از تمام صلاحیت های لازم در زمینه سازماندهی و اداره منابع انسانی و بازار یابی و آگاهی بر ماشین آلات و تکنولوژی و امور مالی و غیره برخوردار باشد. با این همه از این مدیر توانا کاری ساخته نیست اگر برق مدام قطع و وصل بشود، فضای درونی و بیرونی بنگاه تولیدی در گیر نامنی باشد، دیوانسالاری و فساد مدام سد و مانع به وجود بیآورند، تورم عنان گسیخته هرگونه محاسبه ای را در هم بریزد و نرخ ارز دایما تغییر کند…
گزارش سالانه بانک جهانی در مورد «انجام کسب و کار» از سال 2005 به این سو منتشر میشود. در این گزارش بانک جهانی برای ارزیابی فضای کسب و کار و طبقه بندی کشور ها بر پایه این شاخص از ده نماگر استفاده میکند : شروع کسب و کار، اخذ مجوز ساخت و ساز، دسترسی به برق، ثبت مالکیت، دریافت اعتبارات، حمایت از سهام داران خرد، پرداخت مالیات، تجارت فرامرزی، اجرای قرار داد ها و ورشکستگی.
نماگر های ده گانه خود در بر دارنده چند مولفه فرعی هستند. درباره هر یک از این نماگر ها، بانک جهانی اطلاعات مورد نیاز خود را با تکیه بر نمونه برداری و پرسشنامه و نظر سنجی جمع آوری کرده و برای هر یک از آنها و مولفه هایشان به کشور ها از یک تا صد امتیاز میدهد. معدل حاصل از این ارزیابی، جایگاه کشور ها را از لحاظ فضای کسب و کار آنها در سلسله مراتب جهانی مشخص میکند. در گزارش سال 2020 بانک جهانی، نیوزیلند با معدل 86.8 در جایگاه اول و سومالی با معدل 20 در جایگاه آخر قرار دارد.
فضای کسب و کار در ایران
معدل امتیاز های ایران در گزارش سال 2020 بانک جهانی در زمینه «انجام کسب و کار» از 56.98 به 58.5 افزایش یافته و جایگاه ایران در میان 190 کشور مورد بررسی با یک پله بهبود به رده 127 رسیده است. در مجموعه ده نماگر ارائه شده در این گزارش، معدل کل و جایگاه ایران در پنج عرصه (شروع کسب و کار، دریافت اعتبارات، تجارت فرامرزی، اجرای قرار داد ها و ورشکستگی) بد تر شده و در پنج عرصه دیگر بهتر شده است.
https://www.doingbusiness.org/content/dam/doingBusiness/country/i/iran/IRN.pdf
در یک زمینه بسیار اساسی، که شرایط لازم برای شروع کسب و کار باشد، موقعیت بسیار بد ایران بد تر هم شده است. سخن بر سر موانعی است که بر سر راه ایجاد کسب و کار در ایران وجود دارد، از تاسیس یک نانوایی گرفته تا پایه ریزی یک شرکت نو پا (استارت آپ) و یا یک رستوران. یک شهروند ایرانی برای تحقق پروژه هایش باید از چه مراحلی بگذرد، به چه مدت زمانی نیاز دارد و با چه مشکلاتی روبرو است؟ سال گذشته ایران در این عرصه حیاتی، که نقش بسیار مهمی در مبارزه با بیکاری دارد، در رتبه 173 جهانی قرار داشت و امسال به رتبه 178 سقوط کرده است (دوازده رده مانده به آخر). مثلا می بینیم که هر ایرانی برای شروع یک کسب و کار و گذشتن از مراحل گوناگون باید 72 روز وقت بگذارد، حال آنکه در زلاند نو این کار در یک نصفه روز انجام میگیرد.
برای شناخت جایگاه واقعی ایران در عرصه کسب و کار، مقایسه وضعیت کشور در فضای منطقه ای آن نیز بسیار آموزنده است. در این زمینه بانک جهانی بیست کشور منطقه خاورمیانه و آفریقای شمالی از جمله ایران را جداگانه بررسی کرده است.
https://www.doingbusiness.org/content/dam/doingBusiness/media/Profiles/Regional/DB2020/MENA.pdf
در این بررسی میبینیم که امارات متحده عربی از لحاظ فضای کسب و کار در میان بیست کشور مورد بررسی با معدل 80.9 در رده اول قرار گرفته و کشور های بحرین، مراکش، عربستان سعودی و عمان مقام های دوم تا پنجم را دارند. ایران در این طبقه بندی از میان بیست کشور منطقه رتبه چهاردهم را دارد. حتی جیبوتی و فلسطین (مرکب از غرب اردن و نوار غزه) فضای کسب و کاری مناسب تر از ایران دارند.
درباره جایگاه ایران در جهان از لحاظ فضای کسب و کار، تاکید بر یک نکته ضروری است و آن این که بانک جهانی در ارزیابی خود عامل مهمی چون فضای بین المللی کشور ها و تاثیر آنرا بر فضای ملی کسب و کار در نظر نمیگیرد. فعالان اقتصادی ایران طی چهل سال گذشته از وجود تنش های گوناگون در روابط بین المللی ایران اسیب فراوان دیده اند. بخش های گوناگون اقتصادی ایران، از بانکداری گرفته تا سرمایه گذاری و بازرگانی، به شدت از تحریم های خارجی زیان دیده اند و ابهام ها و تردید های ناشی از این وضعیت به مانعی بزرگ در راه انجام کسب و کار در ایران بدل شده است. اگر این مولفه را به مولفه های مورد توجه بانک جهانی در ارزیابی فضای کسب و کار بیفزاییم، آنگاه موقعیت ایران در این عرصه بسیار بد تر از آنچیزی است که از سوی این نهاد مقتدر بین المللی اعلام شده است.
* منبع ایران اینترنشنال
**مقالات مندرج در سایت نظر نویسندگان آن است. شورای مدیریت گذار دیدگاه ها و مواضع خود را از طریق اعلامیه ها و اسناد خود منتشر می کند.
