سخنان مقامات ارشد ایران طی چند روز گذشته حاکی از تردید آنها بر سر انتخاب استراتژی تلاش برای رفع یا خنثی‌سازی تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه کشورشان است.
استانبول/خبرگزاری آناتولی
آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای، رهبر ایران پنج روز پیش طی سخنانی اظهار داشت که بیش از آنکه به فکر رفع تحریم باشیم بر خنثی‌کردن آن تمرکز کنیم، درحالی‌که یک روز قبل از آن حسن روحانی، رئیس‌جمهور این کشور بر لزوم پایان و لغو این تحریم‌ها تاکید کرده بود.
تفسیر و تحلیل‌های افراد مختلف و نزدیک به این دو سیاستمدار بلندپایه ایرانی درباره سخنان فوق، پرده از دو استراتژی مسئولین جمهوری اسلامی برای مقابله با تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده آمریکا علیه کشورشان برمی‌دارد.
در این زمینه می‌توان به یادداشت دیروز علی ربیعی، از مسئولین سابق وزارت اطلاعات و سخنگوی دولت روحانی در سایت روزنامه «ایران» اشاره کرد. وی با اشاره به اینکه خامنه‌ای بر «استراتژیک مبنی بر اولویت خنثی‌سازی تحریم» تاکید دارد، گفته که “ضروری است استراتژی سه ستونه‌ای را که شامل عقب‌راندن تحریم، رفع تحریم، کاهش آثار تحریم (خنثی کردن تحریم) و افزایش مقاومت اقتصادی-اجتماعی است، بنا و دنبال کنیم”.
آیا رهبر و جناح حامی او از لغو تحریم‌های کاخ سفید علیه این کشور مایوس شده‌اند که بر خنثی‌سازی آنها تاکید می‌کنند؟ یا اینکه نه، امکان لغو تحریم‌ها وجود دارد، ولی به گفته روحانی و سخنگوی دولتش «عده‌ای می‌خواهند پایان تحریم را به تأخیر بیندازند”.
برای بررسی پرسش نخست نگاهی به این سخنان رهبر ایران ضروری است: “اگر بتوان تحریم را رفع کرد، حتی یک ساعت هم نباید تأخیر کنیم. چهار سال است که تأخیر شده و از سال ۱۳۹۵ که بنا بود همه تحریم‌ها یک‌باره برداشته شود، تا امروز نه تنها تحریم‌ها برداشته نشد، بلکه زیادتر هم شد”.
سردار رستم قاسمی، وزیر سابق نفت و از مسئولین پروژه‌های اقتصادی سپاه وی دو شب پیش در مصاحبه با تلویزیون ایران راجع به سخنان اخیر خامنه‌ای گفت: “رفع تحریم‌ها خوب است، ولی به تجربه می‌گوییم این اتفاق نمی‌افتد. مذاکره هم کردیم، ولی گفتگو با آمریکا که منجر به برجام شد نتیجه‌ای نداشت و تحریم‌ها هم بیشتر شدند”.
قاسمی در ادامه با اشاره به اینکه جو بایدن «بنیانگذار تحریم‌های فلج‌کننده» علیه ایران بوده است، اظهار داشت: “شروع تحریم‌ها اساسا در دولت‌های دموکرات آمریکا بوده و همچنان ادامه دارد. پس تحریم‌ها خیلی ربطی به این دولت و آن دولت آمریکا ندارد و نباید خیلی دلخوش باشیم که چه اتفاق‌هایی می‌افتد”.
در مورد پرسش دوم؛ طرفین همواره یکدیگر را به اهمال در این زمینه متهم کرده‌اند. به‌عنوان مثال، سیدمصطفی تاجزاده، معاون وزارت کشور در دولت سیدمحمد خاتمی و چهره سرشناس جناح حامی حسن روحانی دیروز در توئیترش نوشت: “ده‌ها بار عدم تلاش کافی و بلکه بی‌توجهی رهبر را درمورد تحریم‌ها را نقد کرده‌ام”.
خبرگزاری رسمی «ایرنا» که زیر نظر دوات روحانی است نیز روز گذشته طی گزارش مفصلی اعلام کرد: “موافقان داخلی تحریم به‌طور معمول همان کسانی هستند که سرسختانه، نخست برای عدم توافق برجام و سپس برای شکست آن تلاش کردند؛ از کاسبان و سودبرندگان تحریم ملت تا طراحان حمله به سفارت عربستان و البته غیرخودی‌هایی که هوشمندانه در لباس خودی پنهان شده‌اند”.
از سوی دیگر، سایت رسمی رهبر ایران با انتشار پوستری با عنوان «کار جریان تحریف آدرس غلط دادن برای حل مشکل تحریم است»، برخی رسانه‌ها را به تحریف بیانات اخیر وی متهم کرده است. روزنامه رادیکال «وطن امروز» نیز دیروز نوشت: “روزنامه‌های حامی دولت با تحریف گستاخانه اظهارات رهبر انقلاب درباره ضرورت خنثی‌سازی تحریم‌ها باز هم نشان دادند زیست سیاسی خود را در تداوم وضعیت موجود و ادامه تحریم‌ها می‌دانند”.
سایت «مشرق» وابسته به سپاه پاسداران هم از رضا سراج، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل راهبردی نقل کرده که گفته است: “گذر زمان و مخالفت با قانون لغو تحریم‌ها مشخص کرد چه کسانی کاسبان تحریم هستند. آنانی که برای بقاء در قدرت به استمرار تحریم‌ها، شرطی‌شدن مردم و مذاکره نیاز دارند”. تصویری از روحانی و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران نیز ضمیمه این خبر شده است.
موضوع مهم دیگر؛ «نوع و دامنه تحریم‌ها» و «میزان تاثیر آنها بر وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم ایران» است. در این دو زمینه نیز همواره شاهد تفاوت بین اظهارنظرهای سیاسی با دیدگاه‌های حقوقی و کارشناسی بوده‌ایم.
به‌عنوان نمونه؛ درحالی‌که ظریف «جلوگیری از خرید دارو و غذا برای مردم ایران جنایت علیه بشریت» دانسته، واشنگتن اعلام کرده که این کشور تحریم غذایی نشده و کانالی بین‌المللی نیز برای انجام مبادلات مالی جهت خرید واردات این کالا راه‌اندازی شده است. یا غلامرضا اصغری، رئیس سازمان غذا و داروی ایران گفته که “در تامین داروی مورد نیاز مردم دچار مشکل نمی‌شویم، چراکه دارو شامل تحریم نیست. ۳.۵ میلیارد دلار برای دارو و تجهیزات پزشکی در اختیار قرار گرفته است. بنابراین بحث تولید و واردات دارو به این شکل تضمین می‌شود”.
تحریم نفت و انرژی ایران نیز یکی از مباحث مناقشه‌برانگیز بوده است. درحالی‌که مقامات تهران، از جمله اسحاق جهانگیری، معاون اول روحانی و رسانه‌های ایرانی و خارجی اعلام کرده‌اند که فروش نفت به زیر ۵۰۰ هزار بشکه در روز و بلکه بسیار کمتر رسیده است، محمدحسین ادیب، استاد اقتصاد سیاسی دانشگاه اصفهان در تاریخ سوم دسامبر جاری این آمار را مورد تردید قرار داد. وی طی مقاله‌ای با عنوان «تحریم نفت ایران را جدی نگیرید!» در کانال تلگرامش نوشت:
“۱- تولید روزانه بنزین: ۱۱۲ میلیون لیتر؛ معدل مصرف ۸ ماهه روزانه ۷۵ میلیون لیتر و صادرات ۳۵ میلیون لیتر ۲- تولید گازوئیل: ۱۲۵ میلیون لیتر؛ مصرف داخلی ۸۱ میلیون لیتر و صادرات ۴۴ میلیون لیتر ۳- تولید نفت کوره: ۶۰ میلیون لیتر؛ مصرف داخلی ۱۰ میلیون لیتر و صادرات روزانه ۵۰ میلیون لیتر. جمع سه مورد بالا : ۱۳۵ میلیون لیتر؛ هر ۱۵۹ لیتر معادل یک بشکه و ۱۳۵ میلیون لیتر معادل ۸۴۹ هزار بشکه نفت خام در روز ۴- صادرات ال.پی.جی: روزانه ۲۰۰ هزار بشکه ۵- صادرات گاز: روزانه ۷۵ میلیون مترمکعب که معادل ۴۶۲ هزار بشکه انرژی نفت خام است.۶- به گزارش وزارت تجارت خارجی چین، این کشور ماه گذشته ۲۹۵ هزار بشکه از ایران نفت وارد کرده است. جمع موارد فوق، ۱ میلیون و ۸۰۶ هزار بشکه است. قبل از تحریم، صادرات نفت ایران روزانه ۲.۲ میلیون بشکه بود”.
برخی مقامات تهران ضمن اذعان به اینکه ایران در زمینه غذا و دارو مورد تحریم قرار نگرفته است گفته‌اند که تحریم‌های بانکی مانع واردات این دو کالای اساسی می‌شود. ادیب به این اظهارات نیز دیروز چنین پاسخ داده است:
“سازمان برنامه و بودجه درآمد ناشی از صادرات نفت خام، فرآورده‌های نفتی و گاز در ۸ ماهه منتهی به آبان را ۷۲۰۰ میلیارد تومان اعلام کرده است. در مقاله ۳ دسامبر میلی‌متری نشان داده شد که روزانه یک میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه انرژی صادر می‌شود و ارزش روز این انرژی ۳۴ میلیارد دلار است. با دلار ۲۵ هزار تومان، ارزش ریالی انرژی صادراتی ۸۵۰ هزار میلیارد تومان است. آیا سهم دولت از انرژی صادراتی در ۸ ماهه فقط ۷ هزار میلیارد تومان است. سهم دولت از انرژی صادراتی ۷ هزار و سهم بقیه ۸۵۰ هزارمیلیارد تومان؛ آیا به عقل باورپذیر است؟”
گفتنی است پیرامون موضوع دوم و پایانی؛ یعنی ««میزان تاثیر تحریم‌ها بر وضعیت اقتصادی و معیشتی ایرانیان»، نیز خبرگزاری آناتولی دو ماه پیش طی گزارشی مستند و اختصاصی با عنوان «عامل اصلی مشکلات ایران؛ تحریم‌ها یا ناکارآمدی داخلی؟» از قول چندین نفر از کارشناسان و مسئولین، سیاسی، اطلاعاتی، اقتصادی و بازرگانی این کشور نوشت که تنها ۲۰ درصد بحران معیشتی هموطنان‌شان ناشی از تحریم‌هاست.
منبع: aa.com.tr
