گروه های اپوزیسیون اگر گرایش های ایدئولوژیک و راهبردهای سازمانی شان را محور ائتلاف قرار ندهند می توانند در ائتلاف های حد اقلی و موردی با یک دیگر همکاری کنند.
محسن رازدار
آخرین نوار صوتی رضا پهلوی جنب و جوش رسانه ای تازه ای را در میان نمایندگان و رهبران گروه های مخالف در خارج کشور ایجاد کرده است. این گفتگوها بیشتر بر دو محور استوار است:
۱- رضا پهلوی مشروطه خواه است و یا جمهوری خواه؟
۲- رضا پهلوی در ائتلاف احتمالی مخالفان چه نقشی ایفا خواهد کرد؟
۱- رضا پهلوی در آخرین نوار صوتی اش به روشنی پادشاهی موروثی را رد می کند و با تاکید بر جمهوریت، از انتخابی بودن کلیه مسئولین نظام آینده دفاع می نماید. وی سلطنت طلبان را که بیش از چهل سال در آرزوی بازگشت سلسله پهلوی به سر برده اند بروشنیَ مخاطب قرار می دهد و اعلان می کند مخالف نظام فرد محوری موروثی است و در این راه خود را شاهزاده “شورشی” می خواند. رضا پهلوی از حق تعیین سرنوشت ملت و نظام پارلمانی دفاع می کند که در رفراندوم پسا رژیم اسلامی نوع حکومت و حکومت گران با رایشان تعیین خواهد شد.
با این حال گفته های مثبت رضا پهلوی دارای ابهامات اساسی است. یکم روشن نیست که آیا مخالفت وی با موروثی بودن مسئولین کشور شامل مادام العمری آنان نیز خواهد شد؟ ممکن است شخصی به عنوان پادشاه مشروطه و یا رئیس جمهور انتخاب شود اما دوران مسئولیت وی تا زمان مرگش ادامه یابد که در محتوا تفاوتی با نظام پادشاهی نخواهد داشت. دوم، در مصاحبه ای که با خانم انصاری روزنامه نگار روزنامه کیهان لندن انجام داده است، از ارائه پاسخ های روشن به پرسش های گوناگون خودداری کرده است. وی در حالی که ” هر جمهوری را به هر پادشاهی” ترجیح می دهد اما با دفاع از نظام های پادشاهی در کشورهای اسکاندیناوی که فرهنگ و سابقه تاریخی کاملا متفاوتی با جمهوری های غیر دمکراتیک دارند، راه را برای دفاع و یا انتخاب نظام پادشاهی باز می گذارد. وی ” رل سمبلیک یا نمادین ” بدون قدرت حکومتی را که تنها به کاخ نشینی و شرکت در مراسم تشریفاتی خلاصه گردد رد می کند که با محتوای پاسخ قبلی اش مبنی بر دفاع از پادشاهی های شمال اروپا در تناقض است.
برای مشروطه خواهان سخنان رضا پهلوی تازگی ندارد. آنان باور دارند که وی خواستار نظام پادشاهی مشروطه است که مخالفتش با گونه موروثی آن نافی پادشاه خواهی وی نیست.
۲- بی تردید رضا پهلوی بواسطه وابستگی ها خانوادگی و چهل سال مخالفت با جمهوری اسلامی شناخته ترین شخصیت اپوزیسیون در میان ایرانیان و حتی جهانیان به شمار می آید. مواضع وی می تواند در نزدیکی جمهوری خواهان و مشروطه خواهان و یا دوری این نیروها از یکدیگر و یا جدایی بیشتر پادشاه خواهان نقش ایفا کند. بنظر می رسد که رضا پهلوی با خودداری از اعلان مواضع روشن در پاره ای موارد خواهان ایفای نقشی مستقل در میان اپوزیسیون است. با وجودی که این نقش می تواند انتقادات یک بخش از اپوزیسیون و یا بخش دیگر علیه وی را کاهش دهد و یا آزادیش در اتخاذ مواضع سیاسی را تامین نماید اما تا کنون در باب ائتلاف اپوزیسیون پراکنده نتیجه ای به بار نیاورده است.
افزون برین نقش مستقل و ابهام در مواضع می تواند سبب رشد بی اعتمادی و سردرگمی در میان اپوزیسیون و ملت گردد چرا که ابهام در مواضع سیاسی و اجتماعی خمینی در سال ۵۷ سبب فریب ملت شد و نتایج فاجعه بارش هنوز گریبانگیر ایرانیان است. افزون برین ابهام در مواضع می تواند به تقویت فرهنگ منجی گرایی در میان بسیاری از ایرانیان بینجامد که منتظر ظهور رضا شاه دوم و نجات ایرانیان اند.
هر چند نباید نقش رضا پهلوی را در تحولات ائتلافی نادیده گرفت اما اپوزیسیون مسئول نباید همکاری و همنوایی اش با دیگر گروه ها را بر اساس مواضع رضا پهلویَ تنظیم نماید. گروه های اپوزیسیون اگر گرایش های ایدئولوژیک و راهبردهای سازمانیشان را محور ائتلاف قرار ندهند می توانند در ائتلاف های حد اقلی و موردی با یک دیگر همکاری کنند. برای مثال تقریبا تمام اپوزیسیون خارج کشور بجز افراد شناخته شده ای که هنوز نسبت به اصلاحات توهم دارند، خواستار تحریم انتخاباتند که می تواند با صدای واحد اپوزیسیون تبلیغ و اعلان گردد. اهمیت این امر در این نهفته است که ولی مطلقه فقیه با ترفند ملی گرایی خواستار شرکت همه حتی مخالفینش در انتخابات پیش رو شده است و احمد خاتمی آنرا رای به نظام اسلامی سنجیده است. مشارکت ناچیز در انتخابات روبرو مشروعیت زدایی بیشتر از نظام دینی و حاکی از ورشکستگی کامل این نظام خواهد شد.
گذار به نظام سکولار و دمکراتیک بدون پیوند پیکار هم زمان اقشار میانی، تهیدستان شهری، مبارزات زنان و اقوام و همکاری اپوزیسیَون امکان پذیر نیست. پیشبرد مواضع آرمانی و سیاسی را به دوره پسا رفراندوم موکول کنیم تا بتوانیم در رویدادهای ایران نقش موثر ایفا نماییم.
فروردین ۱۴۰۰
