هدف نهایی آزار آنلاین این است تا آنها که “متفاوت” می‌اندیشند و “متفاوت” زندگی میکنند، از “شهر اینترنت” بیرون رانده شوند.
عفت گوهری، عضو کارگروه زنان و برابری جنسیتی شورای مدیریت گذار
آزار آنلاین چیست؟
زندگی انسان مدرن تا حد زیادی از دنیای واقعی و مادی که می‌‌شناختیم فاصله گرفته و حجم زیادی از آن در فضای مجازی اتفاق می‌افتد. روابط اجتماعی، دوستی‌های جدید، کاریابی، فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی، آموزش و بسیاری دیگر از جنبه‌های زندگی امروزه در فضای مجازی و دنیای دیجیتال انجام می‌گیرند. اما در کنار جنبه‌های مثبت و غیر قابل انکار دنیای مجازی مانند هر پدیده دیگر جنبه‌های منفی و مخربی هم وجود دارند که باید خود را در برابر آنها آماده و مجهز کنیم. از جمله این جنبه‌های منفی آزارهای آنلاین است که امروزه چنان فراگیر و رایج شده که هر کسی میتواند در معرض آن قرار بگیرد. آزار آنلاین همان رفتارها و گفتارهای آزاردهنده و مکرر دنیای واقعی است که در دنیای مجازی به تخریب شخص یا گروهی می‌‌‌‌پردازد.
در آزارهای جنسی و جسمی قربانی مجرم را می‌بیند، با او چهره به چهره می‌شود و در اکثر موارد او را می‌شناسد. و این ممکن است باعث شرمندگی و خجالت آزارگر شود.در حالی که در آزارهای مجازی، آزارگر مخفی و ناشناس است و ممکن است تا ابد هویتش پوشیده بماند. این باعث ایجاد موقعیت برتر برای متجاوز می‌شود که فشار و درد روانی قربانی را نادیده میگیرد و بی خیالانه به کار خود ادامه میدهد.
در آزار فیزیکی امکان مقاومت و دفاع به شکل فریاد، فرار یا ضربه مستقیم وجود دارد، اما در آزار آنلاین که از طریق سوشیال مدیا مانند فیس بوک، توئیتر، اینستاگرام، …انجام می‌شود، آزار بشکل کلامی است و امکان دفاع به قربانی داده نمی‌شود.
در آزار فیزیکی امکان کمک گرفتن از دیگران و دادخواهی به خاطر ضربات آشکار و مستقیم جسمی وجود دارد. در حالی که در آزار آنلاین اگرچه سلاح متجاوز فقط کلمات است، با این حال تأثیر روانی آن در مقایسه با پریشانی ناشی از آزار و اذیت فیزیکی بیشتر است و قربانیان آزار اینترنتی علائم افسردگی، استرس و اضطراب بیشتری نسبت به قربانیان جسمی و جنسی نشان میدهند.
بر خلاف آزار جسمی و جنسی که معمولا کسی از آن خبر ندارد و در فضای خصوصی رخ میدهد، آزار آنلاین آزار و تحقیری در فضای عمومی است، زیرا هر کسی میتواند آن را بارها ببیند و همچنان باقی است زیرا حذف هر چیزی از اینترنت بسیار دشوار است و تا مدتها فرد را رها نمی‌‌کند.
همچنین برخلاف آزار جسمی و جنسی که متجاوز از موضع قدرت به قربانی آسیب می‌رساند، در آزار آنلاین متجاوز از موضع ضعف به فرد قوی تر از خود حمله می‌کند چون ناشناس بودن و یا مهارت فنی بیشتر به او این قدرت ضربه را میدهد.
آزار اینترنتی بطور مکرر و از طرف افراد گوناگون صورت میگیرد در حالیکه آزار جسمی ممکن است از سوی یک فرد (شناخته شده) و فقط یکبار انجام شود. آزار آنلاین انواع مختلفی از تهمت، تمسخر، ارعاب، شایعه و نفرت پراکنی، افشای اطلاعات شخصی، حمله به اعتبار و خوشنامی افراد و انتقام‌های جنسی و عورت‌نمایی را پوشش میدهد.
کم نیستند کسانی که به دلیل عقاید سیاسی و اجتماعی، جنسیت، اندام، نژاد، گرایش جنسی، ظاهر و موارد دیگر، به طور مستمر و هدفمند از سوی افراد یا گروه‌هایی آزار و اذیت می‌شوند. هدف این آزارها در نهایت به سکوت کشاندن کسانی است که افکار، عقاید و سبک زندگی متفاوتی با روایت‌های رسمی دارند. هدف نهایی آزارهای آنلاین این است تا آنها که “متفاوت” می‌اندیشند و “متفاوت” زندگی میکنند، از “شهر اینترنت” بیرون رانده شوند.
دلایل آزار آنلاین
دلایل روان‌شناختی زیادی وجود دارد که فردی بخواهد دیگری را مورد آزار و اذیت آنلاین قرار دهد.
عمده آزارگران آنلاین کسانی هستند که از روی خشم، ضعف، ناتوانی در برخورد رو در رو ، حسادت و انتقام به تحقیر و آزار دیگران در فضای مجازی می‌پردازند.
بسیاری از آزارگران در زندگی واقعی خود نیز یا مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند یا دست به خشونت می‌‌زنند. برخی از آنهاافرادی ناتوان از روابط اجتماعی و حتی ضد اجتماع هستند که برای یافتن یک هویت جمعی و پیدا کردن دوست دست به خشونت می‌‌زنند. این افراد با خشونت‌گری و آزار دیگران احساس قدرت را تجربه میکنند چون می‌توانند ناشناخته و بطور مکرر به دیگران حمله کنند. برای آزار و اذیت آنلاین امکانات و روشهای زیادی در اختیار آزارگر قرار دارد.
قربانیان آزار آنلاین
واقعیت این است که خشونت سایبری به یک گروه جمعیتی خاص منحصر نمی‌شود و امروزه هیچ‌کس در برابر آزارهای آنلاین مصون نیست و هر کس میتواند به نوعی هدف قرار بگیرد. به این ترتیب قربانیان آزار آنلاین همه کسانی هستند که در فضای مجازی حضور فعال دارند. اما کسانی که در مورد مسائل گوناگون ابراز نظر میکنند و حرفی برای گفتن دارند، بیشتر از دیگران در معرض این آزار قرار دارند. تحقیقات بین المللی نشان داده که یکی از عوامل آزار و اذیت “متفاوت بودن” در ظاهر، رنگ پوست، گرایش سیاسی، اجتماعی و جنسی ، … است. به همین دلیل زنان، نوجوانان، همجنسگرایان و مهاجران بیشتر از دیگران مورد هجوم و آزار آنلاین قرار می‌گیرند.
نوجوانان از قربانیان عمده و اصلی آزارهای آنلاین هستند. در شرایطی که آنان بدلیل شرایط سنی و آسیب پذیری دوران بلوغ در اوج شکنندگی قرار دارند، آزارهای آنلاین منجر به افسردگی و انواع آسیبهای جسمی و روانی می‌شود. تحقیقات بین المللی نشان میدهد که خطر خودکشی برای قربانیان آزار و اذیت اینترنتی در مقایسه با جوانانی که مورد آزار و اذیت اینترنتی قرار نمی‌‌‌گیرند، سه برابر بیشتر است. دختران و زنان به نسبت بیشتر از پسران و مردان در معرض آزار اینترنتی قرار دارند.
در آزار آنلاین تجربه روانی-اجتماعی فرد قربانی نقش مهمی دارد. البته بسته به چگونگی آزار و میزان تکرار آن فشار عاطفی متفاوتی ایجاد می‌کند. تحقیقات نشان میدهند وقتی صحبت از آزار اینترنتی از طریق عکس یا فیلم می‌شود، واکنش عاطفی قربانیان شدیدتر از زمانی است که به اشکال دیگر آزار (مثلاً از طریق پیام کوتاه) روبرو می‌شوند. این رفتار میتواند منجر به اضطراب، افسردگی ، اعتیاد به مواد مخدر یا الکل، سندرم استرس پس از سانحه (PTSD)، خودآزاری و حتی خودکشی شود.
با آزار آنلاین چه کنیم؟
مشکل اینجاست که اغلب متجاوز را نمی‌‌‌شناسیم زیرا او خود را پشت نامهای مستعار پنهان کرده و در واقع چهره دشمن مخفی است. شرکتهای فن آوری هم میان حق آزادی بیان و مشکل امنیت آنلاین و مقابله با آزارگری آنلاین گرفتارند. اگر چه با گزارش سوء رفتار حساب کاربری متجاوز را میتوان غیرفعال کرد. اما متاسفانه این روش در درازمدت جوابگو نیست. چون متجاوز حرفه ای از حساب کاربری دیگری استفاده خواهد کرد. آزاردیدگان سایبری معمولا نمی‌دانند پشت حساب‌های کاربری‌ای که آنها را مورد آزار و سوءاستفاده قرار میدهند چه کسانی نشسته‌اند اما در مواردی نیز آزار‌دیده می‌داند که ممکن است این فرد چه کسی باشد، با این حال به این دلیل که آزارگر اغلب از حق ناشناس ماندن استفاده میکنند، آزار‌دیده نمی‌تواند آن را اثبات کند.
بسیاری از ما بدنبال آزار آنلاین تصمیم به ترک فضای مجازی می‌گیریم که نتیجه ای جز محروم کردن خود از مزایای زندگی مجازی و امکانات آن نخواهد داشت.
برخی دیگر از ما تصمیم می‌گیریم که فقط با افرادی که می‌شناسیم وارد دوستی مجازی شویم. از این طریق البته حباب اطمینان و فضای امنی را برای خود ایجاد می‌کنیم تا از آزارها و حملات آزارگران در امان بمانیم. اما با این روش خود را از مزایای زندگی در دنیای دیجیتال که آشنا شدن با نظرات نو و دوستی‌های جدید است، محروم می‌کنیم.
اما باید در مقابل خشونت آنلاین درست مانند خشونت فیزیکی و جنسی خود را مقصر ندانیم و با اطرافیان خود صحبت کنیم. باید آسیب‌ها و تهدیدهای این نوع زندگی مدرن و رفتار درست در آن را یاد بگیریم.
تحقیقات نشان میدهد که مقابله به مثل نکردن و نشان ندادن واکنش در بسیاری از موارد بهترین روش برخورد است تا آزارگر را به خستگی و در نهایت سکوت وادارد.
اما اگر آزار آنلاین با پیام‌های تهدید‌آمیز همراه است یا شما نسبت به امنیت خود نگران هستید، میتوانید بر علیه متجاوز آنلاین به مراجع قانونی شکایت کنید.
خطرات آزار سایبری در مورد کودکان و نوجوانان بسیار پیچیده تر است چون آنها چه قربانی باشند و چه آزارگر آن را بخوبی پنهان میکنند. کودکان را باید درست مانند دنیای واقعی نسبت به خطرات و آسیبهای احتمالی در دنیای آنلاین آگاه کرد. برای این موضوع نیاز به بحث مفصل تر و جامع تری است که جا دارد در فرصتی دیگر به آن پرداخته شود.
