گفت وگوهای زندان؛ واقعگرایی در تحلیل سیاسی در گفت و گوی حسین رزاق با سعید مدنی در زندان
۱. واقعیت چیست؟
گاهی سوای آنچه در زمین بازی سیاست وجود دارد، ذهن ما آمارها را کم و زیاد می کند تا بر اضطراب های خود غلبه کند. یا می خواهد به رویای خود سریع تر برسد. ممکن است ذهن ما بگوید همه مردم ایران مخالف رژیم یا مخالف اصلاح طلبان یا طرفدار سلطنت طلبان هستند. یا تا ماه دیگر رژیم سقوط می کند.
در حالی که آمارهای واقعی در هر مورد ارقام دیگری را نشان می دهند.
۲. فهم این که چرا واقعیت این چنین است؟
شاید از آن دسته کسانی باشیم که هر چه را نمی فهمیم یا دوست نداریم از نظر احساسی یا از دیدگاه سیاسی خود نقد می کنیم.
اما روش علمی اول به دنبال کشف علل این واقعیت است؟ مثلا یک جامعه شناس می پرسد اگر حکومت پهلوی که سکولار و مدرن بود، چه شد که به دست انقلاب اسلامی سرنگون شد؟ یا چه شد که دوباره بخشی از مردم ایران سلطنت طلب شدند؟ یا چه شد که زنان ایرانی دست به جنبش رهایی از حجاب اجباری زدند؟ یا چه شد که خیزش مهسا منجر به سرنگونی جمهوری اسلامی نشد؟
۳. آیا این واقعیت به شکل معنی داری قابل تغییر است؟
گاه از تغییرات پیش آمده به لحاظ احساسی نگران، ناامید، سرخورده یا عصبانی می شویم. از نظر احساسی وقتی چیزی را دوست نداریم و با باورهای ما نمی خواند می خواهیم آن را قبل از فهمیدن، به هر شکل شده فورا تغییر دهیم. مثل زمانی که یکی از نزدیکان ما در آخرین لحظات زندگی خود است و به دلیل علاقه فراوان می خواهیم او را با هر نوع تلاشی به زندگی برگردانیم. بی توجه به این که این تغییر مطلوب ما در واقعیت نا ممکن است.
اما اگر روش علمی را دنبال کنیم، بررسی می کنیم که آیا آنچه در واقعیت اتفاق افتاده، به شکل معنی داری قابل تغییر است؟ مثلا گرمایش زمین. مثلا وضعیت حجاب در ایران. مثلا حاکمیت دوباره طالبان در افغانستان. مثلا وضعیت تروریسم در خاورمیانه. مثلا جنبش زن زندگی آزادی در ایران.
۴. اگر واقعیت فعلی قابل تغییر است، با چه شیوه ای و در چه دوره زمانی؟
گاه واقعیت در حال تغییر است اما نه در آن دوره زمانی مطلوب ما. مثل تغییرات کنترل گرمایش زمین. مثل تغییر حکومت. مثل حمایت مردم از یک حزب یا یک فرد مطلوب یا نامطلوب.
یک بار دیگر آنچه را در صحنه سیاسی باعث رنجش ذهن ما شده بازبینی کنیم. و از خود این چهار سوال را بپرسیم:
۱. سوای آن چه ذهن من نمی پسندد، واقعیت چیست؟
۲. علل آن چیست؟
۳. آیا این واقعیت به شکل معنی داری در حال تغییر است؟
۴. با کدام روش و در چه دروه زمانی این تغییر ممکن است اتفاق بیفتد؟
سعید مدنی جامعه شناسی در ابن گفت و گو با روش علمی به تحلیل اوضاع سیاسی ایران پرداخته است.
