قرار گرفتن گروهها و نیروهای همسو با ایران در منطقه در وضعیت آماده باش؛ چه حزب الله چه حشد الشعبی چه رزمایش بیسابقه ۱۳ گروه فلسطینی، نشان از آن است که احتمال وقوع جنگی در منطقه به صورت جدی مطرح است.
صابر گل عنبری
خلیج فارس به شکل بیسابقهای نسبت به سالهای اخیر آرایش جنگی به خود گرفته است و آمریکا سلاحهای راهبردی چون زیردریایی اتمی یو اس اس جورجیا و بمب افکنهای B52 را مستقر و بنا به اخباری، اسرائیل نیز یک زیر دریایی به خلیج فارس اعزام کرده است.
این آرایش گمانههای زیادی را برانگیخته است؛ اما هم آمریکا و هم ایران بر بیرغبتی خود برای جنگ تاکید و در عین حال، یکدیگر را به جنگافروزی متهم میکنند. در این میان نیز بنا به نشانههایی، به نظر میرسد که برخی بازیگران منطقه در حال تنظیم محاسبات و به تبع آن رفتار خود بر اساس وقوع یک جنگ احتمالی در منطقه هستند.
به نظر نگارنده، این آرایش خطرناک در منطقه به یکی از سه گمانه زیر باز میگردد. گمانه نخست این است که دولت ترامپ در ادامه سیاست فشار حداکثری خود قصد دارد روزهای آخر ریاست جمهوری خود را با انجام حملاتی به مراکز حساس هستهای و نظامی ایران یا نیروهای همسو با آن در منطقه به پایان برساند. از حدود یک ماه و نیم پیش یعنی از قبل از ترور دانشمند ایرانی، رفته رفته اطلاعاتی از نشستهای کاخ سفید و بررسی گزینههای حمله به ایران در آن درز پیدا کرد و سخنانی به نقل از ترامپ و تیم امنیتی وی بیان شد. خیلی از ناظرانی که از تصمیم ترامپ برای انجام حملاتی در روزهای پایانی میگویند، هدف را قرار دادن بایدن در برابر یک امر واقع در قبال ایران، به صفر رساندن امکان بازگشت به برجام و تحویل قدرت به وی در وضعیتی جنگی میدانند.
چنین حملاتی یکی از احتمالات مطرح است؛ اما صرفا ارجاع هدف و انگیزه به شخص ترامپ تقلیل مساله است. اگر چنین اتفاقی روی دهد، در واقع تصمیم کل نظام سیاسی آمریکاست و هدف هم فراتر از یک مانعتراشی در مسیر بازگشت بایدن به برجام است. اما انتخاب این بازه زمانی بدان علت است تا صرفا به حساب ترامپ نوشته و از وقوع یک جنگ گسترده با کنترل واکنش تهران جلوگیری شود. هم اسرائیل و هم آمریکا و برخی دولتهای دیگر همین بیست روز آخر دوران ترامپ را بهترین زمان برای به عقب بازگرداندن برنامه هستهای برای سالها میدانند. در کنار آن هم، از لابلای سطور گزارشهای رسانههای اسرائیلی و آمریکایی چنین بر میآید که نابودی زیرساختهای هستهای مهمترین برگ فشار را از ایران برای لغو تحریمها در برهه آتی میگیرد.
اما گمانه دوم این است که ژست جنگی آمریکا در منطقه یک اقدام بازدارنده است؛ به این معنا که دستگاههای اطلاعاتی آمریکا احتمالا به این جمع بندی رسیده و یا اطلاعاتی موثق دریافت کردهاند که ایران در سالگرد ترور سردار سلیمانی و پس از ترور فخری زاده درصدد بهره برداری از دوره گذار در آمریکا برای گرفتن یک انتقام مهم است؛ البته اگر مساله صرفا در حد حملاتی به نیروهای آمریکایی و سفارت آمریکا در عراق بود، شبیه آنچه این روزها روی میدهد که نیازی به آرایشی جنگی در این سطح نبود.
البته اگر ایران در این سالگشت قصد انتقام گیری مهم داشته باشد، اولا بعید است علیه اهدافی آمریکایی باشد، ثانیا به احتمال زیاد ترور دانشمند هستهای محرک اصلی است، ثالثا احتمالا علیه اسرائیل باشد. واقعیت این است که در سال ۲۰۲۰ قدرت بازدارندگی نظامی و امنیتی ایران با ترور برجستهترین فرمانده و دانشمند ایرانی، حادثه انفجار در سایت نطنز و تشدید حملات در سوریه به شکل جدی به چالش کشیده شده است. دور از ذهن نیست که همین حوادث، در کنار حضور روزافزون و پرخطر اسرائیل در حوزه امنیتی پیرامونی ایران در خلیج فارس و قفقاز جنوبی، حاکمیت را به صرافت یک واکنش در سطح حمله محدود به هدف یا اهدافی اسرائیلی به ویژه در دریای مدیترانه انداخته باشد. اما در عین حال، برخی ناظران به ویژه اسرائیلی معتقدند که احتمال واکنش مستقیم ایران به ترور دانشمند هستهای در این بازه زمانی بسیار ضعیف است و دلیل آن را هم تاثیر احتمالی آن بر رویکرد بایدن و بازی کردن در زمین ترامپ عنوان میکنند. ولی اگر ایران قصد چنین واکنشی را داشته باشد که همین موانع در دوره بایدن بیشتر خواهد بود؛ از این رو، بعید نیست که تصمیمگیران همین روزهای پایانی ترامپ را بهترین زمان ممکن بدانند.
به هر حال، فارغ از صحت و سقم هر کدام از دو گمانه پیشین، قرار گرفتن گروهها و نیروهای همسو با ایران در منطقه در وضعیت آماده باش؛ چه حزب الله چه حشد الشعبی چه رزمایش بیسابقه ۱۳ گروه فلسطینی، نشان از آن است که احتمال وقوع جنگی در منطقه به صورت جدی مطرح است.
اما گمانه سوم ایجاد یک فضای جنگی روانی پوششی برای شروع حضور نظامی اسرائیل در خلیج فارس و گذار از روابط سیاسی به ائتلاف نظامی سیاسی با برخی کشورهای منطقه است؛ مهمترین نشانه این گمانه را میتوان اعزام زیردریایی اسرائیلی به خلیج فارس و حرف و حدیثها از احتمال تاسیس پایگاه نظامی در امارات دانست.
https://t.me/Sgolanbari/732