افسانه معروفی در مورد عملکرد امیرعباس هویدا، نخست‌وزیر سال‌های ۴۳ تا ۵۶، وجود دارد که منشأ اولیه آن مشخص نیست اما بارها دهان‌به‌دهان گشته و بسیار نقل شده و به احتمال فراوان همه آن را چندبار شنیده‌اند. در این داستان نقل می‌شود که قاضی در دادگاه از هویدا که در جایگاه متهم نشسته است، می‌پرسد در طول دوران طولانی نخست‌وزیری خود چه کاری کرده است و او به خودکاری (بیک) اشاره می‌کند و می‌گوید که وقتی نخست‌وزیر شده قیمت این خودکار 5 ریال بوده و اکنون نیز 5 ریال است.
این روایت از قضا در جامعه تورم‌زده ایران که قیمت‌ها دائماً با شتاب تند یا کند در حال افزایش است، خریداران بسیاری دارد که حسرت به دل آن را گوش می‌کنند و شاید بگویند کاش همانند اویی بود که می‌توانست قیمت ارز، سکه، مسکن، خودرو، خودکار، گوشت و مرغ و… را ثابت نگه می‌داشت؛ در حالی که نه هویدا، نه شاه و نه شورای اقتصاد چنین توانی داشت و توانست چنین کاری بکند، نه با وجود تورم چنین کاری شدنی و منطقی و عقلانی بود. بدترین سیاست اقتصادی در دوران تورم همان اشتباهی بود که تا به امروز بارها و بارها مرتکب آن شده‌ایم، سرکوب نرخ ارز. به‌گونه‌ای که «نقل شده است که پس از برکناری هویدا از سمت نخست‌وزیری در سال ۱۳۵۶ و واگذاری ریاست دولت به جمشید آموزگار، یکی از مقامات بانک مرکزی نزد نخست‌وزیر جدید می‌رود و از یک خطای فاحش در سیاست ارزی دولت هویدا پرده برمی‌دارد. وی به جمشید آموزگار هشدار می‌دهد که این خطا یعنی «تثبیت نرخ اسمی دلار در توفان تورمی نیمه اول دهه پنجاه» جز با افزایش نرخ دلار از هفت تومان به ۱۱ تومان قابل جبران نخواهد بود.
نخست‌وزیر جدید استدلالات این مقام بانک مرکزی را می‌پذیرد؛ اما از وی می‌خواهد که این مساله را در حضور شاه مطرح کند. پاسخ شاه ظاهراً شبیه همان افسانه‌ای بود که از هویدا در خصوص عدم تغییر قیمت کبریت یا خودکار بیک در ۱۳ سال دوره نخست‌وزیری وی نقل شده است. شاه به نخست‌وزیر اقتصاددان تشر می‌زند که هویدا ۱۳ سال نرخ دلار را در هفت تومان تثبیت کرد و حالا شما یک‌شبه می‌خواهید دلار را بیش از ۵۰ درصد گران کنید!؟»
اما آیا واقعاً قیمت خودکار در طول سال‌های نخست‌وزیری هویدا همان ۵ ریال بود؟ علی‌اکبر رفوگران در خاطرات خود اشاره می‌کند که در آغاز ورود خودکار بیک به ایران، نماینده این شرکت این خودکار را به قیمت ۷ ریال به آنها عرضه می‌کند و آنها نیز با قیمت ۸ ریال به کسبه می‌دادند و قیمت نهایی برای مصرف‌کننده ۹ ریال بود اما بعد از اینکه خط تولید خودکار بیک در ایران شروع به کار می‌کند او می‌تواند قیمت را تا ۵ ریال کاهش دهد، قیمتی که با توجه به بهبود روند خط تولید و افزایش خط تولید برای ۲۰ سال ثابت می‌ماند. این تثبیت قیمت نیز نه ناشی از سیاستگذاری دولت که ناشی از افزایش بهره‌وری در بخش خصوصی بوده است.
منبع: شماره ۴۰۱ هفته نامه تجارت فردا
